بخش هشتم : رواق ها، گنجينه و درهاى حرم
فصل اول : رواق ها
لازم است يادآور شويم رواق ها، درها و گنجينه هاى حرم مطهر حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در اين بخش توضيح داده شده و آستانه مقدس آن حضرت را در جلدهاى قبل توضيح داده ايم .
گنبد خانه حرم حضرت عباس عليه السلام را چهار رواق در برگرفته كه سقف و ديوارهاى هر يك از داخل با كاشى و آينه كارى تزيين شده است . اين رواق ها عبارتند از:
رواق شمالى : اين رواق از رواق شرقى و غربى جدا شده و قبلا ميان دو قسمت آن ديوارى وجود داشته كه بعدها برداشته شده است .
در ضلع شمالى اين رواق ، حجره اى است كه درى نقره اى دارد و به راهرواى زير زمينى گشوده مى شود كه به قبر حضرت ابوالفضل عليه السلام مى رسد. گفته اند اين جا بر نهر علقمى مشرف بوده است . درجوار اين حجره ، حجره ديگرى است كه مقبره آل نواب را تشكيل مى دهد. پس از آن ، به ترتيب كتابخانه حرم حضرت قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس عليه السلام ، مقبره مرحوم سيد ميرزا وكيل و مقبره مرحوم حاج محمد رشيد جلبى صافى ، شهردار سابق ، واقع است . دو مقبره ديگر هم وجود دارد كه درهاى آنها از صحن گشوده مى شود. اين دو مقبره عبارتند از مقبره علامه سيد كاظم بهبهانى كه در گوشه شمال شرق حرم واقع شده و مقبره مرحوم حاج حسين حلاوى كه در گوشه شمال غرب واقع است .
پيشتر در ضلع غربى حرم چاه آبى وجود داشته و مخزنى كه در يكى از غرفه ها بوده و در جريان شست و شوى حرم از آن استفاده مى شده ، با آب اين چاه پر مى شده ، است . اين غرفه همان است كه بعدها به مقبره سيد ميرزا وكيل تبديل شد. با توجه به اين كه پيشتر ميان رواق شمالى و حرم ديوارى وجود داشته و اين ديوار را برداشته اند، درهايى كه آن جا بوده يكى از به مقبره سيد عباس سيد حسين ضياء الدين عموى توليت حرم حضرت ابوالفضل عليه السلام كه در قسمت بالا سر واقع است و ديگرى به مقبره هنود برده شده است .
هنگامى كه حاج رئيس ، وزير شيخ خزعل خوزستانى فرمانرواى خرمشهر پمپ آبى بر روى نهر حسينيه نصب كرد، از آن جا به حرم امام حسين عليه السلام و حرم حضرت عباس عليه السلام لوله كشى كرد و پس از آن چاه واقع در حرم را پر كرد و حوض را نيز از ميان برد.
رواق غربى : در دو سوى اين رواق دو در قرار دارد: درى كه در سمت جلو است و به صحن گشوده مى شود (سباب الرواق ) نام دارد و كفشدارى واقع در كنار اين در از آن ورثه شيخ محمود كشوان است . در دوم ، در 26 فوريه 1942 ميلادى به سمت ضلع شمال غرب گشوده شده و نام آن (باب المراد) است و به توليت حرم تعلق دارد. مقبره هنود و مقبره عمومى توليت در فاصله ميان همين دو در قرار دارد.
رواق شرقى : اين رواق پنج مقبره را در برگرفته است : نخست مقبره حريرى ، كه مرحوم سيد محسن سيد محمد على آل طعمه در آن به خاك سپرده شده است . دوم مقبره مرحوم سيد حسون النائب از آل ضياء الدين كه فرزند او سيد علوان النائب نيز در آن مدفون است . سوم مقبره متوليان حرم ابوالفضل العباس عليه السلام كه سيد مرتضى و فرزندش سيد محمد حسن آل ضياء الدين در آن به خاك سپرده شده اند. چهارم مقبره اى كه سيد على سيد جواد آل طعمه توليت حرم و نيز فرزندش دكتر عبدالجواد كليدار درآن دفن شده اند، و پنجم مقبره اى كه مدفن سيد نورى سيد مهدى سيد صالح آل طعمه و قبر برخى از عمو زادگان است .
رواق جنوبى : اين رواق همان است كه با سه دهنه در، به ايوان طلا متصل مى شود. در اول همان است كه در سمت شرق ايوان قرار دارد و به كشيكخانه باز مى شود. در دوم در ايوان طلاست كه سيد عباس خطيب فرزند سيد محمد مهدى آل طعمه توليت پيشين حرم حضرت ابوالفضل عليه السلام در آستانه آن به خاك سپرده شده است . سومين در نيز در سمت چپ ايوان واقع است و به كشيكخانه گشوده مى شود. در سال 1367 قمرى حاج حسين حجار باشى به سنگفرش كردن كف حرم با باقى مانده سنگ هاى تراشيده شده براى قصر گلستان در تهران اقدام كرد. هزينه اين كار در آن زمان بيش از 15 هزار تومان برابر با 1100 دينار عراقى برآورد شده است